Taksiyarhis Anıt Müzesi (Merkez) :

Kitabesinde 1844 yılında yapıldığı yazılı olan Ayvalık merkezde İsmetpaşa Mahallesinde yer alan kilise, akmayan, işlemeli sarımsak taşlarıyla dikkati çeken Aşağı Çeşme sırasındadır. Bulunduğu yer, Hıristiyanlar ile Müslümanların birlikte yaşadığı kentin ilk mahallesidir.Azizlerin ve meleklerin ikonları, Meryem’e müjde, Hz. Adem ile Havva’nın yasak elmayı yemeleri resmedilmiştir. Hz. İsa’nın gökyüzüne yükselişi, vaftizi, çarmıha gerilişi, kutsal yemek, ölümden sonra dirilişi gibi birçok konuyla ilgili pastelleri ile nefis bir görsel ziyafet sunar.

Çevresindeki sokak dokusu ve neoklasik özellik taşıyan sivil mimari dokusu, tipik evleriyle bir bütünlük içindedir. Kilise; mimari özellikleri, içteki mermer işçiliği, dini konuları içeren tavan süslemeleri, Hz. İsa’nın doğumundan ölümüne kadar anlatan resimleri, balık derisi üzerine yapılmış azize portreleri ile görülmeye değerdir.

Restorasyonu Şubat 2013 itibariyle Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılarak anıt müze olarak ziyarete açılmıştır.

İrtibat Telefonu: 0266 312 5328

Rahmi M. Koç Müzesi-Taksiyarhis Kilisesi (Alibey Adası) :

Kilise, Alibey (Cunda) Adası Rum Ortodoks (Moschonese) cemaati tarafından, 1873 yılında, eski temelleri üzerine Anakent (Metropol) Kilisesi olarak inşa edilmiştir. Kilise, 'Taksiyarhis'e, yani Koruyucu Baş Melekler Cebrail ve Mikhail' e atfedilmiştir. Tek kubbeli, bazilika tipinde, dikdörtgen planlı yapı, döneminde yaygın olarak kullanılan Neo Klasik mimari üslubundadır.

Duvarların sarı rengi, avluya açılan anıtsal kapısı, sarımsak taşından yapılmış olan silindirik sütun başları ve süsleme sanatları, sekizgen gövdeli kubbesi, Ion başlıklı sütunlar, İncil yazarlarının resimleri, kilisenin dikkat çekici öğeleridir. Duvar resimlerinden “İsa’nın Vaftiz Töreni, İsa’nın Doğumu ve Melekler” görülemeye değerdir. Melekler arasında Roma Dönemi savaş giysileri içinde savaşçı kimliği ile betimlenen Baş Melek Taksiyarhis (Cebrail) dikkat çekicidir. Kilisenin en çok merak edilen resmi ise “Yunus Peygamberin balığın ağzından çıkış sahnesi” olarak tanımlanmaktadır.

02.05.2011 tarihli Vakıflar Meclisi kararı ile Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı'na kiliseyi müzeye dönüştürmek için tahsis edilmiştir. Tarihi binanın restorasyonu yapılmış ve 2014 yılında Ayvalık R.M. Koç Müzesi olarak hizmete açılmıştır.

İrtibat Telefonu: 0266 327 2734   http://www.rmk-museum.org.tr

Ayvalık (Faneromeni) Ayazması (Panagia Phaneromeni)

İçindeki su kutsal sayıldığından ‘ayazma’ adıyla anılan ve kaynaklara göre “Panagia Haralambos Kilisesi”ne bağlı olan Faneromeni Ayazması (Panagia Phaneromeni), Barbaros Caddesi üzerinde bulunuyor. Yapının bir kilise olmadığı yapılan kazılar sonrasında kesin olarak anlaşıldı. Yapı, tümüyle bir antik, Helenistik ve Roma Dönemi tapınağı biçiminde yapılmıştır. Ayrıca Helenistik dönem tapınaklarını anımsatan, sarımsak taşından sütunları, sütun başları ve üçgen alınlık kirişleriyle görkemli bir cepheye sahiptir. Panagia’nın İkonası, Ayvalıklı Evaggelini isimli 16 yaşlarında bir kız çocuğunun 1851 yılında bir Pazar günü görmüş olduğu rüyanın sonrasında yapılan bir kazı ile 28 Haziran 1852’de bulundu.( Panagia, Ortodokslarca Meryem Ana’ya verilen ad demektir ). Buraya 1867 yılında bir ayazma yapıldı. 1890 yılında ise ilk ayazma bozularak üzerine daha büyük bir ayazma inşa edildi. Bu ayazmaya çevre bölgelerden ziyade Rumeli gibi uzak diyarlardan bile türlü hastalıktan muzdarip çok sayıda kişi geliyordu. Tedavi bekleyen hastalar, ayazma yapısının içinde kalıyorlardı. İkona’nın bulunduğu kuyunun kutsal suyundan içiyorlar ve üzerlerine sürüyorlardı. Faneromeni Ayazması, kentin dini yaşantısında 1920 yılına kadar egemen oldu. Antik sanatın ilkelerini kullanan Yeni Klasikçiliğin, Ayvalık’ta kendini en çok gösterdiği yapının bu olabileceği belirtilmektedir
31.10.2016 tarihinde Ayvalık Belediye Başkanlığı tarafından başlatılan restorasyon çalışmaları 2018 yılı Haziran ayında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Pazartesi günleri dışında her gün 10.00 – 17.00 saatleri arasında hizmet vermektedir.

Kaynak: Ömer ÖZYİĞİT, Ayvalık’ta 19. Yüzyıldan  Korinth Düzeninde Bir Prostylos Tapınak Yapısı: Panagia Phaneromeni Ayazması